TÜRK MODERNLEŞMESİNİN TOPLUMSAL CİNSİYET ANLAYIŞI

Özet

Toplumsal cinsiyet, kadınların ve erkeklerin biyolojik cinsiyetlerine yüklenmiş olan sosyal ve kültürel anlamları ifade eder. Kadınların ve erkeklerin arasındaki biyolojik farklılıklara, insanlık tarihi boyunca çok değişik anlamlar yüklenmiştir. Kültürel ve toplumsal etkilerle ortaya çıkan değişik anlamlar biyolojik cinsiyet ile toplumsal cinsiyetin tanımlanmasının ayrı olmasına yol açmıştır. Kadın ve erkeğin cinsiyetini sadece biyolojik özelliklerin değil kültürel ve toplumsal çerçevedeki öğrenilmişliklerin belirlediğini görürüz. Bu okumayı Türkiye üzerinden yaptığımız zaman Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinin farklı boyutlarda yaşandığını ve ele alındığını görmekteyiz. Osmanlı’nın son döneminde, modernleşme bağlamında, kadınlar ilk ciddi karşı çıkışla kendilerini göstermişlerdir. Özellikle basını bu süreçte çok iyi kullanan kadınlar, günlük gazetelerde kadınların insan hakları ile ilgili önemli yazılar yazmışlardır, ayrıca kurdukları derneklerle de bu güçlü duruşa devam etmişlerdir. Tanzimat ve II. Meşrutiyet dönemlerindeki bu pozitif duruş Cumhuriyetin erken döneminde de devam ettirilmek istenmesine rağmen, iktidarın kontrolü altında kadınların statü ve haklarını geliştirmek amacıyla yapılan faaliyetlerle bağlantılı olarak bir tür “devlet feminizmi” doğmuştur. Toplumun belli bir kesiminden gelen talepleri devlet kendi reform ve batılılaşma düşüncesi çerçevesinde yeniden dizayn etmiştir. Devletin yapılanması projesi çerçevesinde yukardan aşağıya doğru yapılan düzenlemeler toplum içerisindeki farklı kadınların hayatlarının ve hak taleplerinin görünmemesine ve bağımsız bir kadın hareketinin oluşamamasına yol açmıştır