Arap Edebiyatında Mesel Olmadığı Halde Mesel olarak Telakki Edilen Söz Türleri

Özet

Meseller, toplumun mihenk taşlarıdır; toplumun yapısını anlamak ve yaşayış tarzı hakkında bilgi sahibi olmak için toplumun bu önemli söz varlığını iyi incelemek gerekir; zira toplumun bütün değer yargıları, karakteri, psikolojik ve sosyolojik unsurları hep burada gizlidir. Arap edebiyatında meseller, dilciler tarafından tam olarak incelenmemiş ve tam olarak bir tasnife tabi tutulmamıştır; dilciler, buldukları birçok söz türünü mesel olarak adlandırmışlardır; oysa bunlar bir meselin özelliğini bünyesinde taşımamaktadır; zira meselin özellikleri bellidir: Lafzının veciz olması, manasının isabetli oluşu ve içinde güzel bir teşbihi barındırması, cümle olması, halk arasında şüyu bulması gibi. Birçok dilci cümle olmayan kelime ve tamlamaları, deyimleri lakap ve künyeleri mesel olarak kabul etmiş, kitaplarında yer vermişlerdir; yine birçok hikmetleri ve nadir sözleri mesel olarak telakki etmişlerdir; bu sözler içinde Hz. Peygamber’in (sav) ve Sahabe-i Kiramın sözleri de bulunmaktadır; dolayısıyla meselin mesel olmayandan ayrımı hususunda ciddi çaba harcanması gerekmektedir. Bu çalışmada bu nokta üzerinde yoğunlaşılıp diğer söz türleri hakkında da bilgiler sunularak meseli, mesel olmayandan ayıracak birtakım ölçütler belirlenmesi hedeflenmektedir.