TÜRK İNKILÂPLARININ VE CUMHURİYETİN ÇOCUKLARA MİZAHÎ DİLLE ANLATIMI: AFACAN GAZETESİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Özet

Cumhuriyet’in kurulmasından sonra, 1923-1938 yılları; siyasi, ekonomik, toplumsal, kültürel alanlarda gerçekleştirilen modernleşme hareketlerine tanık olmuştur. Osmanlı Devleti’nde yaşanan modernleşmeden mahiyet bakımından farklı olan erken Cumhuriyet dönemi modernleşmesi, kaynağını Atatürk ilkelerinden almış, ulusal kimliğin oluşturulması ve pekiştirilmesini gaye edinmiş, bir dizi inkılâpla kendisini göstermiştir. Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin çağdaş medeniyetler seviyesine yükselmesi için bir takım inkılâplarının yapılmasını zorunlu görmüştür. Ona göre, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti, Osmanlı Devleti’nden devraldığı kurumları değiştirerek çağdaş dünyaya ayak uydurabilecek ve gelişim gösterebilecektir. Bu anlayışla, 1923-1928 yılları arasında Osmanlı Devleti’nden kalma kurumlar kaldırılmış ve Cumhuriyet kurumsallaştırılmaya çalışılmış; 1928 ile birlikte de inkılâplar kendisini iyiden iyiye göstermiştir. Bu çalışmada, Türk İnkılâplarının basın aracılığı ile çocuklara nasıl sunulduğu üzerine durulacaktır. Basın, Cumhuriyet’in tesis edilmesinde önemli bir aracı olarak görülmüştür. Toplumun geniş kesimlerine ulaşmak, inkılâpları anlatmak, benimsetmek için basın kullanılmıştır. Atatürk, milletin genel sesi olarak gördüğü basına birinci derecede değer verilmesi gerektiğini düşünmüş ve milli mücadeleden sonra Cumhuriyet’in korunması için basının vazifesinin önemini dile getirerek, basına biçtiği görevden bahsetmiştir. Cumhuriyetin tesis edilmesi ve korunmasında çocukların bilinçlendirilmesine de büyük önem verilmiştir. İnkılâpların taşıyıcısı olarak kabul edilen çocuklar, yeni bir nesil oluşturma çabaları bakımından değerlidirler. Çocuklara özel çıkarılan gazete ve dergiler bu dönemde çocuklara biliş edindirmek için kullanılmıştır. Afacan,bu gazetelerden biridir. Çocuklara özel ilk büyük mizah gazetesi olan Afacan, 1932-1945 yılları arasında yayınlanmış, içeriğinde inkılâplara yer vererek bir döneme ışık tutmuştur. Mizahî olması sebebiyle üslubunun eğlenceli yanı, çocukların ilgisini çekmesi bakımından, Afacan gazetesine ayrıca değer katmaktadır. Bu çalışmada, inkılâpların ve bu inkılâplar ile tesis edilmeye çalışılan Cumhuriyet’in Afacan gazetesinde nasıl sunulduğu anlatılacaktır. Öncelikle literatür taraması yapılarak Türk inkılâplarına, inkılâpların çocuklara anlatılmasında basının rolüne değinilen çalışmada, doküman analizi gerçekleştirilerek Afacan gazetesi hakkından genel bir bilgi de verilmiştir. Daha sonra inkılâplar aracılığı ile benimsetilmeye çalışılan Cumhuriyetin, Afacan gazetesinde nasıl sunulduğu nitel tarihsel çözümleme yönteminden faydalanarak aktarılmıştır. Betimleyici tarihsel bir araştırma örneği olan ve genel tarama modeline uygun yürütülen bu çalışmada, Afacan gazetesinin inkılâpların ve Cumhuriyetin tanıtımındaki önemi ortaya konulmuştur