IKSAD JOURNAL

Psikoeğitimle Panik Bozukluğun Tedavisi: Kısaltılmış Terapi Tekniği

Serdar GÜNER — Thu, 11 Sep 2025 00:00:00 +0300

Bu çalışma, panik bozukluğu (PB) tanısı almış bireylerde psikoedukatif müdahalelerin değerlendirilmesini sağlamaktadır. Panik bozukluğu, bireylerde yoğun korku, çarpıntı, nefes darlığı ve kontrol kaybı gibi belirtilerle seyreden, yaşamda ciddi düzeyde bozan bir anksiyete bozukluğudur. Bu araştırmada, 29 seksya (17 kadın, 12 erkek) yönelik terapiye yönelik bir psikoedukasyon programı kapsamında kısaltılmış terapi tekniği uygulandı. Müdahale öncesi ve sonrası veriler Panik Atak Şiddet Ölçeği, Hamilton Anksiyete Derecelendirme Ölçeği ve Beck Depresyon Envanteri aracılığıyla toplanmış ve saklanabilir analizler SPSS programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Paired sample t-testi ve tekrarlı ölçümler için ANOVA testi uygulanmış; Elde edilen bulgular psikoeğitim müdahalesinin panik atak, anksiyete ve ilişkilerde anlamlı düzeyde ayrıldığını ortaya çıkar (p<0.05). Müdahalenin kuzeyde, travmatik belleğin yeniden yapılandırılması ve takasların genişletilmesi gibi boyutlarda etkili olduğu gözlemlenmiştir. Hiperventilasyon yönetimi ve agorafobik korkularla başa çıkma gücünde olan program kapsamında ele alınan ve olumlu sonuçlar elde edilmiştir. Bu bulgular, panik bozukluk tedavisi psikoeğitiminin önemli ve etkili bir tamamlayıcı terapi yöntemi olduğunu göstermektedir.

English

Adela ÇULANI, Fabian PJETRI — Thu, 11 Sep 2025 00:00:00 +0300

Insurance Companies that extend their activity in the territory of the state of Albania, represent an important voice of non-banking financial institutions within the economy of our country. One of the most important objectives of this paper, presented by the authors, has to do with the realization of an assessment of the financial performance of some of the most important companies operating in our country. With special attention to identifying potential opportunities for increasing the level of sustainability and increasing the level of profitability. The authors have used a multifaceted approach, including quantitative and qualitative data in the methodology to better analyze and analyze the main Financial Indicators that affect the insurance industry. The financial analysis carried out by the authors is based on the official financial statements of the Insurance Companies. This analysis uses financial reports to show the performance of the insurance companies that are taken into study. To carry out a complete assessment through these reports, information on the financial statements of the insurance companies studied is needed. Another important part of this paper is dedicated specifically to insurance related to health care insurance in our country.

The Progress and Development of E-Banking in Albania

Fabian PJETRI , Adela ÇULANI , Ariet MALAJ — Thu, 11 Sep 2025 00:00:00 +0300

The authors in this paper have described the progress and development of electronic banking services in Albania during the last five years and have aimed to analyze and describe the importance of these services they offer for the Financial System. The variety and variety of electronic financial services offered by the Banking System is an essential aspect of the Financial Sector throughout the world, including Albania. The paper presented by the authors uses different sources of information provided by serious institutions such as Reports Published by the Central Bank of the State of Albania, Various Reports published by Commercial Banks operating in our country. Also included in this paper are Financial Market Analysis and other sources used to update the situation of various electronic services offered by the banking sector. Another aspect that is addressed in this paper is the impact of information and communication technology on the development of electronic services offered by the banking sector. This includes the use of mobile applications, bank websites and electronic payment platforms. At the end of this study, the challenges and opportunities that are expected to arise for electronic services offered by the banking sector in the future will be assessed. This analysis aims to provide a deeper understanding of the development of second level banks in the context of our country and to determine the potential future perspectives of this financial sector.

Kentleşme ve İktisadi Büyüme İlişkisi Analizi

Levent AKSU — Thu, 11 Sep 2025 00:00:00 +0300

Kentleşme ile iktisadi büyüme arasındaki ilişki, iktisadi kalkınmanın temel dinamiklerinden biri olarak kabul edilir. Kentleşme, kırsal alanlardan şehir merkezlerine doğru göç etme süreciyle ortaya çıkan bir olgudur; bu süreç hem yerel hem de küresel düzeyde iktisadi büyümeyi olumlu veya olumsuz anlamda etkilemektedir. Kentleşme süreci, iktisadi büyümenin önemli güç unsularından biri haline gelmiştir. Büyük şehirler, yüksek nüfus yoğunluğu sayesinde ölçek ekonomilerini teşvik ederken, iş gücünün daha etkin çalışmasını sağlamaktadır. 19. ve 20. yüzyıllarda Avrupa ve Kuzey Amerika'daki ülkelerin sanayileşme sürecinde başarılı olmasının temel nedenlerinden birisi de kentleşme ile iktisadi büyüme arasındaki ilişkinin etkin ve dinamik bir şekilde birbirlerini tamamlamasıyla mümkün olmuştur. Sanayileşme süreci, kentleşmeyi tetikleyerek, üretimin yaygınlaşmasını, tedarik sisteminde başarılı olunması, malların pazara kolayca götürülüp satılması açısından önemli katkılar sağlamıştır.

Kentleşme, altyapı yatırımlarını beraberinde getirir. Ulaşım, enerji, teknoloji ve inovatif, su ve atık yönetimi gibi temel altyapı, iktisadi büyüme için önemlidir. Bu tür yatırımlar, ürünlerin verimli bir şekilde üretilip, büyümenin istikrarlı olarak sürdürülmesini sağlamaktadır. Kentleşmenin iktisadi büyümeyi destekleyen birçok mekanizmaya sahip olduğunu ve genellikle olumlu bir etkinliğe sahip olduğunu göstermektedir. Özellikle sanayileşme, inovasyon, teknolojik ve fiziki altyapının yayılması ve beşerî sermayenin güçlenmesi ve gelişimi gibi faktörler, kentleşmenin büyüme üzerindeki olumlu etkilerinin bulunduğunu göstermektedir.

Granger Nedensellik Testine göre, kentleşme oranı, iktisadi büyümenin hem kısa hem de uzun süreli nedenidir. Yani kentleşme yapısı iktisadi büyümeyi arttırmaktadır. Göç oranı ve nüfus artışı, kişi başına düşen gelir ve sanayileşme üzerinde doğrudan bir nedensellik ilişkisine sahiptir. Özellikle kırsaldan kente göçün, sanayi sektörünün katkılarının ve iktisadi büyümenin teşvik ettiği ve arttırdığı gözlemlenmiştir. Eğitim düzeyi ve kişinin başına düşen gelir arasındaki ilişki pozitif ve güçlüdür. Eğitim seviyesinin arttırılması, verimliliğin arttırılması ekonomik verimliliğin arttırılmasını sağlar. Yeşil alan oranı ve kentleşme arasındaki ilişki ters yönlüdür. Kentleşmenin artması ile birlikte kişinin başına düşen yeşil alan miktarı azalmaktadır. Su kullanımı ve sanayileşme arasında güçlü bir ilişkisi bulunmaktadır. Sanayileşmenin artmasıyla su talebi artmış, ancak bu durum büyümenin sürdürülebilirlik perspektifini doğurmuştur.

Hz. Peygamber’in Huzurundaki Sahabe İctihadlarının Anlam ve Mahiyeti

Muhammet Ali ÇAĞLAR — Thu, 11 Sep 2025 00:00:00 +0300

İslam hukukunda bazı hükümler Kur’an ve Sünnet gibi kat’i delillerle elde edilirken bazılarına ise ictihad gibi zannî deliller aracılığı ile ulaşılmaktadır. İctihad içeren faaliyetler daha risalet dönemindeyken başlamış olmakla birlikte her ictihad aynı seviyede olmamıştır. Örneğin, sahabe ictihadları Hz. Peygamber’in ictihadı ile bir kabul edilmemiştir. Ayrıca buradaki ictihad kavramının kullanımının fıkıh usulündeki ıstılahî anlamıyla aynı şeyi ifade etmediği de görülmektedir. İctihadın diğer kat’i delillerle ilişkisi düşünüldüğünde salt ictihad olarak değerlendirilemeyeceği durumlar ortaya çıkabilmektedir. Bunun bir örneğini de Hz. Peygamber’in huzurundaki sahabe ictihadlarında görmek mümkündür. Sahabenin Hz. Peygamber’in yanındaki bazı eylemlerinin mutlak ictihad olarak görüleceği bazı alimler tarafından dile getirilmiştir. Bu çalışmada bu görüş merkeze alınarak sahabenin Hz. Peygamber’in huzurunda mutlak ictihadda bulunabileceğini düşünmenin ne gibi sorunlar ortaya çıkaracağı incelenmiştir. Bu iddianın takrîrî sünnet, gayr-i metluvv vahiy ve sahabe kavli gibi kavramlarla ilişkisi düşünüldüğünde sebep olacağı usûlî çelişkiler irdelenmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak bizzat iddia sahiplerinin takrîrî sünnet kavramına yükledikleri anlam dikkate alındığında sahabenin Hz. Peygamber’in huzurundaki ictihadlarının takrîrî sünnettin kuşatıcılığı içerisinde eriyen fiiller mesabesinde olacağı, şari’in varlığının olduğu bir ortamda bütün hükme ulaşma yollarının Kur’an ve Sünnetle bir şekilde ilintili olacağı için ictihad isimlendirmesinin şekilsel bir isimlendirmeden öteye gidemeyeceği gibi sonuçlara ulaşılmıştır. Bununla birlikte konuyla alakalı örnekler incelendiğinde sahabenin içtihadından bahsedilecekse de bunun ancak Hz. Peygamber’in izni ve gözetimi ile gerçekleşebileceği kanaatine varılmıştır.

COVID-19 Pandemisi Sırasında Öğretim Görevlilerinin Çevrim İçi Öğrenmeye Yönelik Algıları

Ahmad YAHAYA, Abdulaziz ALIYU — Thu, 11 Sep 2025 00:00:00 +0300

The COVID-19 pandemic, caused by the SARS-CoV-2 virus, has resulted in over 7 million deaths and more than 776 million confirmed cases globally. The severity and rapid transmission of the virus prompted widespread lockdowns, including the closure of educational institutions. In response to this disruption, online learning became the primary mode of instruction across many universities. This study investigates lecturers’ perspectives of online learning during the COVID-19 pandemic at Kebbi State University of Science and Technology (KSUSTA).

A descriptive survey design was adopted to explore the phenomenon, while a quantitative approach was used to provide statistical insight into the relationship between independent and dependent variables. The study population consisted of 192 respondents selected from eight departments. The sample size was determined using both purposive and random sampling methods to ensure representativeness. Data were collected using a structured questionnaire developed in alignment with the study objectives. The instrument was divided into three sections and designed on a four-point Likert scale. It was administered to 50 respondents across five departments.

The Content Validity Index (CVI) of the instrument was calculated at 0.9, confirming its validity. Reliability was assessed using Pearson’s Moment Correlation. Data analysis involved the use of mean scores and frequency distributions. The findings revealed an average mean score of 3.21 for the first research question, indicating a generally positive perception of online learning. The second question recorded a mean score of 3.14, reflecting significant challenges in delivering online education effectively. The third question yielded a mean score of 2.96, indicating that while lecturers’ roles were recognized as critical, they require further enhancement for a fully effective online learning experience.

The study concludes that improving digital competence, strengthening infrastructure, supporting diversity, enhancing interaction, and monitoring emerging challenges are essential for sustaining effective online learning at KSUSTA during and beyond the pandemic.

Diyabetik Sıçanlarda Serum Adiponektin Adipsin ve Visfatin Düzeylerinde Olası Değişikliklerin İncelenmesi

Zekiye Sevinç AYDIN, Abdulkadir AYDIN, Abdurrahman ŞERMET — Thu, 11 Sep 2025 00:00:00 +0300

Amaç: Diabetes Mellitus, tedavi maliyeti yüksek bir sağlık sorunudur. Bazı adipokinlerin diyabeti kötüleştirdiği, bazılarının ise antidiyabetik etkiler göstererek diyabetik komplikasyonları azalttığı öne sürülmektedir. Ancak adipokinler ile diyabet arasındaki olası ilişkiler yeterince aydınlatılamamıştır. Bu nedenle yürütülen deneysel araştırma projesinde; diyabetik ratlarda serum adipokin düzeyleri ve bu düzeylerdeki olası değişimlerin glukoz metabolizması üzerindeki etkileri araştırılmıştır.

Gereç ve Yöntem: Deneysel çalışma kapsamında, 380-434 g ağırlığında toplam 21 adet Wistar albino erkek rat temin edilmiştir. Deney süresince ratların oda sıcaklığı, beslenme ve yaşam koşulları gruplarına göre düzenlenmiştir. Yirmi bir erişkin erkek rat, her bir grupta yedi rat olacak şekilde üç gruba ayrılmıştır. Grupların adiponektin, visfatin ve adipsin düzeyleri kan serumu alınarak belirlenmiştir. Ayrıca, ratların karaciğer enzimlerinden Glukoz-6-fosfat dehidrogenaz, Piruvat kinaz ve Heksokinaz düzeyleri değerlendirilmiştir.

Bulgular: Diyabetik grup ratlarının işlem sonrası vücut ağırlıkları, istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha düşük bulunmuştur (p<0.001). Ayrıca, hem diyabetik hem de metformin uygulanan gruplarda işlem sonrası kan glukoz düzeyleri anlamlı şekilde yüksek saptanmıştır (p<0.001). Diyabetik gruptaki adiponektin ve adipsin düzeyleri, kontrol ve metformin gruplarına göre anlamlı düzeyde daha düşük bulunmuştur (p<0.05). Buna ek olarak, visfatin düzeyi diyabetik grupta kontrol grubuna göre anlamlı şekilde yüksek saptanmıştır (p<0.05).

Sonuç: Diyabetik ratlarda kontrol ve metformin gruplarına kıyasla glukoz ve visfatin düzeyleri daha yüksek bulunurken, adiponektin, adipsin ve insülin direnci değerleri daha düşük saptanmıştır.

Akupunktur Uygulamasının Maliyet Etkililiği: Sistematik Bir Derleme

Özlem ÇAVUŞ, Ferhat SARIBEK — Thu, 11 Sep 2025 00:00:00 +0300

Amaç: Bu araştırmanın amacı tamamlayıcı ve alternatif tıp (TAT) alanında akupunktur uygulamasının maliyet etkililiğini sistematik derleme yöntemi analiz etmektir.

Materyal ve Yöntem: Bu sistematik derlemede, Scopus, Dergi Park ve Google Akademik veri tabanından “akupunktur, tamamlayıcı ve alternatif tıp ile maliyet analizi’’ anahtar kelimeleri kullanılarak tarama yapılmıştır. Toplam 20940 makale belirlenmiştir. Araştırma verilerinin analizinde sistematik tarama kullanılmıştır. Sistematik derlemenin sağlık bakımındaki önemi, kanıta dayalı uygulamalarda en güçlü kanıtların üretildiği bir araştırma yöntemi olmasından dolayı giderek artmaktadır. Ayrıca Mendeley programına yüklenen çalışmaların PICOS sorularından cevap elde edilebilecek biçimde okunarak araştırma çerçevesi dışında kalan çalışmalar ile tam metin formatına ulaşılamayan çalışmalar dışlanmıştır. Dahil etme ve hariç tutma kriterlerinin uygulanması sonucunda değerlendirmeye alınacak çalışma sayısı 80’e indirilmiştir. Bu 80 çalışama içerisinde karşılaştırılan tedavilerin TAT tedavisi ile maliyet tasarrufunun diğer tedavi yöntemlerine kıyasla sağlık alanında gelişme sağladığının belirlenmesi nedeniyle yapılacak araştırma 18 çalışmaya indirilmiştir. Araştırmaya dahil edilen çalışmaların analiz bölümünde PRISMA’dan (Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses) yararlanılmıştır. Tarama, yayın yılı 2014-2018 arası, yayın dili İngilizce ve tarama alanı başlık, özet ve anahtar kelimeler olarak sınırlandırılmıştır.

Bulgular: Almanya, İngiltere, Hollanda, ABD gibi dünyanın çeşitli bölgelerindeki hastane ve kliniklerinde uygulanan akupunktur tedavi yönteminin sonucunda kronik bel ve sırt ağrıları, kas-iskelet kaynaklı ağrılar, karpal tünel sendromu, alerjik rinit, osteoartrit ve dismenoreli gibi pek çok hastalıkta olumlu gelişmelerin yaşandığı ve akupunktur tedavisinin normal tedavi yöntemlerine kıyasla maliyet etkin bir tedavi yöntemi olduğu tespit edilmiştir.

Sonuç ve Öneriler: Yapılan kapsamlı inceleme neticesinde geçmiş araştırmalarda değinilmeyen akupunktur uygulamasının maliyet etkinlik analizine ilişkin kanıtlar ortaya çıkarılmıştır. Böylece tanımlayıcı alternatif tıp alanında yapılacak gelecekteki araştırmalara çeşitli önerilerde bulunulmuştur. Bu sebeple araştırmacıların TAT alanındaki ekonomik değerlendirmelere çalışmalarında daha fazla yer vereceğini umut ediyoruz.

The Evolution of Artificial Intelligence and Its Interaction with Blockchain

Orhan Kemal KAPLAN, Mustafa Göktuğ KAYA — Thu, 11 Sep 2025 00:00:00 +0300

The evolving technology, which has become popular recently along with the digitalized world, has brought about many integrations with the evolution of artificial intelligence. The resurgence of blockchain technology, which has resurfaced with cryptocurrencies, is one of these integrations that stands out. It is likely to observe acceleration, practicality, and, more importantly, secure progress in business processes as a result of the combination of the infrastructure used by artificial intelligence and the infrastructure of blockchain technology. Decision-makers in the economy are expected to involve artificial intelligence in the decisions they have made or will make with this technological integration. Blockchain technology is crucial not only for companies but also for all decision-makers in the economy in terms of providing decision-makers with a more secure progress and allowing high data-based artificial intelligence to create blocks that securely store this data in today's age. The study will provide insights into this integration and possible scenarios. It is believed that the combination of artificial intelligence with blockchain technology will pave the way for new business models, bring about new opportunities, and create more transparent and reliable business environments.

Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn’de Şehir Silüetleri: Matrakçı Nasuh’un Görsel Belgeleme Pratiği

Zülbiye Sevgili POLAT — Thu, 11 Sep 2025 00:00:00 +0300

Osmanlı döneminde minyatür sanatı, süsleme ya da estetik ifade biçimi olmasının yanında, tarihi olayların yazılan metinlerinin görselleştirilerek ifade edilmesiyle önemli bir görev üstlenmiştir. Günümüzde yapıldığı dönemlere ve olaylarına ışık tutan minyatürlü eserler tarihi belge niteliği taşıdığından ayrıca önem kazanmıştır. Osmanlı dönemi XVI. Yüzyılında sanatçı Matrakçı Nasuh’un şehir minyatürleri, o dönemin mimari ve doğal dokusunu tarihi gerçeklikleri ile görselleştirerek bizlere sunmaktadır. Matrakçı Nasuh, Osmanlı coğrafyasını gözlemlerine dayanarak, o anın gerçekliğini ve düzenini birlikte topografik görünüm olarak minyatürleştirerek tarihe özgün eserleri belgelemiştir.

Bu araştırmada, Matrakçı Nasuh’un oluşturduğu “Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn -i Sultan Süleyman Han” da bulunan şehir silüetlerinin minyatürleri bir bütün olarak “belgeleme sanatı” nezdinde değerlendirilecektir.